(Жалғасы. Басы өткен санда.)
Ырғын — көп, мол (Ырғын олжаға жолықты)
Сарпай — бағалы шапан
(Өзбектерде әлі күнге солай аталады)
Аңқасы кеуіп — қаталап,
шөлдеп…
Киімшең бала — тумаса да
туғандай болған бала
Шербі — ерте замандағы
әкімшіліктегі баса билеуші
Торғауыл — күндізгі
күзетшілер
Көптеуіл — кешкі күзетшілер
Кешіктен — ханды қорғаушы
қосын
Қоршындар -қорамсақтылар, қару-жарақ басқарушылар
Бауыршылар -бақыршы аспаздар
Ерденшілер — есік
күзетшілер (Тұрсынхан Зәкенұлының «Көк бөрінің көз жасы» тарихи романынан)
Жылу — қиыншылық жағдайға (жұтқа, өртке, сутасқынына) ұшырағандарға сауын айтып
жиналатын көмек
Бая — беймаза, дегбірсіз, бақырауық адам. (Бая-шая деп те
айтады)
Жанақ — беттің томпағы
Сыбаға — сыйлы адамдарға
берілетін, арнап сақталатын
мүше
Ежегей — қайнатылған қышқылтым ұсақ құрт («Сүттің
шөбересі» деп те айтады)
Аушадияр — үйлену тойында
айтылатын (жар-жарға ұқсас) тәлімтәрбиелік мәні бар өсиет өлең-жыр
Жамбы — мергендер сайысында биікке іліп қойып ататын алтын, күміс металл
Сүмсүйір — қайыс, таспа
тескенде қолданылатын
құрал
Ақ үй аманаты —
соғыста жеңілген
жаққа салынатын салық төлем (ақ боз үй,
қалыңсыз қыз деген
сияқты)
Сыпыра — нан
илегенде жайылатын
дастарқан
Қыраң — биіктеу,
дөңес жер
Дықты-кекті, өшті
деген мағынада
(көңіліне дық алды)
Сәресі — оразада күн
шықпай ішетін тамақ
Раң — көктемде шығатын
майда шөп (оңтүстік жақта
көбірек қолданылады)
Күлтелі көйлек — қыз балаға
арнап тігілген, етегіне желбіршек салынған қос етек кейлек
Күндік — тұтқынның мойнына
салып құлыптайтын ағаш ажырғы
(жасы ұлғайған әйелдер тартатын
жаулықты да кей жерде күндік дейді)
Саптама — кең қонышты, ішінен
киіз байпақ киетін қазақы етік
Көнек — теріден тігілген шелек
Ат тұлдау — марқұмның атының
жал-құйрығын күзеп, жылы еткенде
(асында) сояды
Қоқан — үлкен балықтарды
желбезегінен өткізіп тізетін арқан
Сапар кесе — үлкен кесе. Бізде
Ұлытау жағы қолданады
Үскі — киіз үйдің ағашын тесетін құрал
Садақа — қаріп-қасер, ауру-сырқауға берілетін құдайы («Садақаны
сауда бер»)
Дындан — піл сүйегінен жасалған
қымбат тарақ
Нәресте — парсыша піспеген,
жетілмеген бала
Сәби — арабша ер бала, сәбия —
қыз бала
Перзент — парсыша ұрпақ
деген мағынада
Кедек — парсы тілінде
кішкентай, балапан «Батыр —
аңғал, ер — көдек» (мақал)
Мәлік — патша
Мәлике — патша
әйел, патшаның әйелі
Тәбәрік — арабша
1) ұмытылмас үшін
беретін сыйлық (сувенир) 2) құрметті адамнан қалған зат, кітап
Жәдігер —
ескерткіш — дүние
(Бала — жақсыдан қалған жәдігер)
Бәдіз, бәдізші — тасқа таңба сапатын, сөз жазатын адам
Мәжіліс — арабша жиналыс, жиылыс деген мағынада
Әлмисахтан — ертеден,
ерте-ерте ертеден
Тәуфих — арабша, қанағат,
шүкіршілік деген мағынада
Ассалам — арабтың сәлем деген
сөзінен шыққан. Қазақшасы — тыныштық, амандық, саулық, есендік
Ассаламғалейкум — Сізге
бейбітшілік, амандық болсын!
Уағалейкумассәлем — Сізге де
бейбітшілік болсын!
Айналайын — айналудан шыққан. Құрбандығың болайын! Садағаң
кетейін! деген мағына береді.
Адал бақан — киім ілгіш
Обыр — қанішер, жауыз (Ракты
да обыр деп жүрміз)
Абжылан (Әбжылан) — араб.
Сужылан. Аб-су.
Қайым айтыс — қыз бен жігіт
айтысы
Бәдік айтыс — шешендік сөз
жарысы
Молда (молла) — арабша сауатты, білімді, оқымысты, ұстаз деген сөз
Улама, ұлама — молданың
көпше түрі (қазақша ғұлама)
Жеңсік ас — сирек
кездесетін, сүйсініп жейтін ас.
(Деликатес деген сияқты)
Жаһаннам — араб. дозақ,
тамұқ.
Жаһіл — араб.зұлым, надан,
топас, ұятсыз
Кәусар — араб. зәмзәм су,
кәусар бұлақ
Қызыл су — көктемде қар суына жаңбыр суы қосылып ағатын су
Атқы -сел. (Шығыс жақта жиі
қолданылады)
Саудайы — абайлама ойлан байқамай іс істеу.
Абайда «Саудайыай, сауды алмадың-ау, сырқауды
алып…»
Белқұда — әйелдері екі қабат
(жүкті) болмай тұра құдаласу
Бесікқұда — балалар туғаннан кейінгі құдаласу
Лақса кәрі — өте кәрі
Албаты — құр босқа. (Албаты
маңырама)
Жинастырған
Масғұт ХАЛИОЛЛА,
Қазақстан Журналистер
одағының мүшесі.
(Жалғасы бар).
Орталық Қазақстан. — 2005. — 22 қараша (№232) ;
